ไทยเข้าใกล้เป้ายุติเอดส์ 95-95-95 ชี้ต้องเร่ง “ป้องกันเชิงรุก”

ผู้เชี่ยวชาญย้ำ! ไทยเข้าใกล้เป้ายุติเอดส์ 95-95-95 ชี้ต้องเร่ง “ป้องกันเชิงรุก”ลดผู้ติดเชื้อรายใหม่อย่างยั่งยืน

องค์การอนามัยโลก (WHO) กำหนดวันที่ 1 ธันวาคมของทุกปีเป็น “วันเอดส์โลก” โดยแนวคิด ปี 2568 คือ “Overcoming disruption, transforming the AIDS response: ก้าวข้ามวิกฤต พลิกโฉมงานเอดส์” เพื่อกระตุ้นให้ทุกประเทศเร่งลดผู้ติดเชื้อรายใหม่อย่างยั่งยืน สมาคมโรคเอดส์แห่งประเทศไทยจึงเน้นย้ำแนวทาง “ตรวจให้รู้ – ป้องกันให้ทัน – รักษาให้ถึง” พร้อมเสริมความเข้าใจเรื่องการป้องกันเชิงรุกด้วย “ตรวจเอชไอวี–ใช้ถุงยาง–เพร็พ–เพ็พ” เพื่อมุ่งสู่เป้าหมายระดับโลก “95-95-95” ในการยุติเอดส์ภายในปี 2573

ผศ.พญ.จุรีรัตน์  บวรวัฒนุวงศ์ นายกสมาคมโรคเอดส์แห่งประเทศไทย เปิดเผยว่า “แม้ประเทศไทยเดินหน้าควบคุมสถานการณ์เอชไอวีอย่างต่อเนื่อง แต่ยังพบว่าจำนวนผู้เสียชีวิตจากเอดส์มากกว่าผู้ติดเชื้อรายใหม่ และ ‘ผู้ติดเชื้อจำนวนมากยังไม่รู้สถานะของตนเอง’ โดยเฉพาะในกลุ่มวัยรุ่นและชายรักชายยังเป็นกลุ่มเสี่ยงสำคัญ”

“ทุกคนที่มีเพศสัมพันธ์ล้วนมีความเสี่ยง เพราะไม่มีทางรู้ว่าคู่ร่วมเพศอาจติดเชื้อโดยไม่ปรากฏอาการ การยุติเอดส์ต้องเริ่มจากการป้องกันเชิงรุก ใช้ถุงยางร่วมกับการใช้ยาเพร็พอย่างถูกวิธี และตรวจเอชไอวีสม่ำเสมอ หากรู้สถานะเร็วจะเข้าสู่การรักษาเร็ว ลดการแพร่เชื้อได้ตั้งแต่ต้นทาง” ผศ.พญ.จุรีรัตน์ กล่าว

เครื่องมือสำคัญเพื่อลดความเสี่ยงผู้ติดเชื้อรายใหม่ คือการเข้าถึงการป้องกันด้วย ‘เพร็พ’ (Pre-Exposure Prophylaxis: PrEP) หรือยาป้องกันก่อนการสัมผัสเชื้อ ซึ่งมีแบบรับประทานทุกวัน (Daily) แบบเฉพาะกิจ (On-Demand) และแบบฉีดทุก 2 เดือน ซึ่งเป็นทางเลือกใหม่ที่เพิ่มความต่อเนื่องในการป้องกันสำหรับผู้ที่ไม่สะดวกรับประทานยาเป็นประจำ และยังลดความกังวลต่อการถูกมองในแง่ลบจากสังคม

เนื่องจากไม่ต้องพกหรือรับประทานยาต่อหน้าผู้อื่น เมื่อใช้ร่วมกับ ‘ถุงยาง’ ความเสี่ยงจะลดลงอย่างมีประสิทธิภาพ ขณะที่ ‘เพ็พ’ (Post-Exposure Prophylaxis: PEP) หรือยาต้านไวรัสฉุกเฉินหลังเสี่ยงสัมผัสเชื้อ ลดโอกาสการติดเชื้อได้ คนไทยสามารถเข้าถึงยาได้ที่โรงพยาบาลหรือคลีนิคเอชไอวีทั่วประเทศ โดยสิทธิประโยชน์ของหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า

ผศ.พญ.จุรีรัตน์กล่าวเสริมว่า “แม้เทคโนโลยีทางการแพทย์ช่วยให้การป้องกันสะดวกขึ้น แต่สิ่งสำคัญที่สุดคือ ‘ความสม่ำเสมอ’ ไม่ว่าจะเป็นการใช้ถุงยาง การใช้ยา หรือการตรวจเอชไอวีอย่างต่อเนื่อง เพราะหากตรวจช้า ทำให้รู้ตัวช้าและรักษาช้า อาจเสี่ยงจาก ‘โรคฉวยโอกาส’ เกิดขึ้นเมื่อร่างกายมีภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น วัณโรค ปอดบวม หรือเชื้อราขึ้นสมอง ซึ่งเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้น ๆ ของผู้ติดเชื้อในไทย”

ข้อมูลกองโรคเอดส์และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ กรมควบคุมโรค ปี 2567 ระบุว่า ผู้ติดเชื้อที่ยังมีชีวิตอยู่ 565,598 คน ผู้ติดเชื้อรายใหม่ 8,124 คนต่อปี ผู้ติดเชื้อที่เสียชีวิต 9,067 คน แม้ประเทศไทยประสบความสำเร็จใน “95% แรก” ผู้ติดเชื้อที่รู้สถานะของตนเอง และ “95% ที่สาม” ผู้ติดเชื้อเข้ารับการรักษาสม่ำเสมอ และมีปริมาณไวรัสต่ำจนตรวจไม่พบเชื้อ แต่อุปสรรคสำคัญคือ “95% ที่สอง” ผู้ติดเชื้อที่รู้สถานะของตนเองแต่ไม่ได้รับการรักษาด้วยยาต้านไวรัส

ปัจจุบันสามารถเข้าถึงชุดตรวจเอชไอวีด้วยตนเอง (HIV self-test) ได้ฟรีที่หน่วยบริการที่ขึ้นทะเบียนกับ สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) หน่วยบริการภาคประชาสังคม หรือรับผ่านแอปพลิเคชัน “เป๋าตังค์” รวมถึงสามารถเข้ารับการตรวจเอชไอวีฟรี ปีละ 2 ครั้ง ที่โรงพยาบาลภายใต้หลักประกันสุขภาพแห่งชาติทั่วประเทศ

ผศ.พญ.จุรีรัตน์ กล่าวทิ้งท้ายว่า “เราตั้งเป้าลดผู้ติดเชื้อรายใหม่ให้ต่ำกว่า 1,000 รายต่อปี ภายในปี 2573 และลดการเสียชีวิตจากเอดส์ให้ต่ำกว่า 4,000 ราย หากทุกคนร่วมกัน ‘ตรวจให้รู้–ป้องกันให้ทัน–รักษาให้ถึง’ เชื่อมั่นว่าประเทศไทยจะสามารถเข้าใกล้การยุติเอดส์ได้สำเร็จ”

เอกสารอ้างอิง

1. World Health Organization. (2025). World AIDS Day 2025. Retrieved November 25, 2025, from https://www.who.int/campaigns/world-aids-day/2025
2. กองโรคเอดส์และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์. (2025, พฤศจิกายน 17). Overcoming disruption, transforming the AIDS response: ก้าวข้ามวิกฤต พลิกโฉมงานเอดส์” แนวคิดการรณรงค์วันเอดส์โลก 1 ธันวาคม กรมควบคุมโรค. สืบค้นเมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน 2025 จาก https://www.ddc.moph.go.th/das/journal_detail.php?publish=17540&deptcode=das
3. (2024, March 11). Understanding measures of progress towards the 95–95–95 HIV testing, treatment and viral suppression targets. Retrieved November 25, 2025, from https://www.unaids.org/en/resources/documents/2024/progress-towards-95-95-95
4. Center for disease control and prevention (CDC). (2021). Preexposure Prophylaxis for the Prevention of HIV Infection in the United States, 1-108.
5. กองโรคเอดส์และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ กรมควบคุมโรค. (2021). แนวทางแห่งชาติการใช้ยาป้องกันก่อนสัมผัสเชื้อเอชไอวี ประเทศไทย พ.ศ. 2564 (พิมพ์ครั้งที่ 2). นนทบุรี: กรมควบคุมโรค.
6. เกียรติ รักษ์รุ่งธรรม, กุลกัญญา โชคไพบูลย์กิจ, เพลินจันทร์ เชษฐโชติศักดิ์, สุวััฒน์ จริยาเลิศศักดิ์, ศศิโสภิณ เกียรติบูรณกุล, วินัย รัตนสุวรรณ, และคณะ. (2022). แนวทางการตรวจรัักษาและป้องกัันการติิดเชื้อเอชไอวีี ประเทศไทย 2021/2022 (พิมพ์ ครั้งที่ 1). กรมควบคุมโรค.
7. กองโรคเอดส์และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์. (2025). เป้าหมาย 95-95-95 ปี สืบค้นเมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน 2025, จาก https://hivhub.ddc.moph.go.th/executive/progress.php
8. กองโรคเอดส์และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์. (2024). ตรวจเร็ว รักษาเร็ว. กรมควบคุมโรค, 1-54.
9. National Committee for the Prevention and Response to AIDS. (2017). Thailand National Strategy to End AIDS. Department of Disease Control.
10. Lertpiriyasuwat, C., et al. (2025). Cause of death in people living with HIV who initiated antiretroviral therapy after enrolling to the Thai National AIDS Program from 2008 to 2021. The Lancet Regional Health – Southeast Asia, 36, 100576.
11. กรมควบคุมโรค. (2025, เมษายน 1). รู้ก่อน ป้องกันได้ ไม่เสี่ยงโรคติดเชื้อฉวยโอกาส ในผู้ที่มีเชื้อเอชไอวี. สืบค้นเมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน 2025, จาก https://www.ddc.moph.go.th/das/publishinfodetail.php?deptcode=das&publish=16968&utm

กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม. (2022, กรกฎาคม 2). กรมควบคุมโรค กระตุ้นคนไทย หากรู้ตัวว่า “เสี่ยง” ตรวจเอชไอวีได้ฟรี ปีละ 2 ครั้ง. สืบค้นเมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน 2025, จาก https://gcc.go.th/2022/07/02/กรมควบคุมโรค-กระตุ้นคนไ/